1980'lerin yazında Bob Marley, Lou Reed ve Ramones İspanya'yı ateşe verdiğinde: "Lou Reed, onu buraya getirdikleri için otobüste ekibiyle kavga etti."

1980 yazıydı ve İspanya'nın yeni filizlenen demokrasisi ilk adımlarını atmaya çalışıyordu. Sadece birkaç hafta önce, Felipe González'in PSOE'si (İspanyol Sosyalist İşçi Partisi), Adolfo Suárez hükümetini güvensizlik oyuyla devirmeye çalışmış , ancak başkan bunu aşmayı başarmıştı. İkinci petrol krizinin etkileri birçok İspanyol hanesinin cebinde hissediliyordu. Jordi Pujol, Katalan sosyalizminin şaşkınlığına rağmen, Katalonya Genel Valiliği'nin ilk başkanı olmuştu . Televizyonda, radyoda ve gazetelerde, Urquijo Markizlerinin cinayeti suç haberlerinin dozunu sağlıyordu. Yataktaki delik deşik bedenlerinin görüntüleri ve Somosaguas'taki lüks villalarının iç mekanları akla gelebilecek her gazetenin ön sayfasındaydı.

Bu siyasi ve toplumsal karışımda, demokrasiyle doğan ilk kültürel sahneler ortaya çıkmaya başladı. Kent kabilesi kavramı ülkemizde kök saldı. Madrid Movida'nın hedonistik mesajı başkentin gecelerinde hissedilmeye başlandı. Pedro Almodóvar , Pepi, Luci, Bom ve Diğer Kızlar Gibi'deki Carmen Maura, Alaska ve Eva Siva'nın gece eğlenceleriyle bu fenomeni daha da güçlendirdi; beş yıl önce, seyirciye ekrandan işaret eden bir kadının göğüslerine zar zor tahammül edilen bir ülkede o altın duş sahnesinden kim kaçabilirdi ki? Barselona'da, yeni seçilen başkanına duyduğu nefreti haykıran bir punk ve hardcore sahnesi büyüdü. Amerika Birleşik Devletleri ve Büyük Britanya'dan, bir çeşni olarak, rock, punk ve new wave sesleri geldi ... Ve bir adam, İspanyol halkının bunları duymasını sağlamaya kararlıydı. Ve bir plak çalar veya kaset çalar aracılığıyla değil. En zorlu canlı performanslarda.

"Lanet olsun, o yıllardan ne kadarını hatırlayacağımı bilmiyorum, çok zordular," diyor ülkemizde demokrasinin ilk yıllarının büyük müzik destekçisi Gay Mercader, emekli olarak yaşadığı Katalan bir çiftlik evinden telefonun diğer ucunda. 1976'da Rolling Stones'u, Franco'nun ölümünden sonra adeta yeni bir dönemin başlangıcı gibi, İspanya'daki ilk büyük rock konserini kutlamak için Barselona'ya getiren oydu. Ve 1980 yazı bardağı taşıran son damla olacaktı: O dönemin büyük ve lanetli yıldızı Lou Reed , Madrid'deki Moscardó Stadyumu'nda çalacaktı; reggae'nin tartışmasız kralı Bob Marley , başkentte ve Barselona'da tekrar sahne alacak ve Ramones , İspanya'daki ilk çıkışını Barselona'daki PSUC partisinde yapacaktı.

Bu yeni zamanları başlatacak üç uluslararası yıldız. Bir ülkeyi ateşe verecek üç uluslararası yıldız. Neredeyse kelimenin tam anlamıyla. Çünkü üç konser, katılanların çoğu için unutulmaz olaylara dönüştü, ama aynı zamanda bir dizi şiddetli çatışma, parçalanmış arabalar, sahne saldırıları ... Ve bu, katılanlara bağlı olarak az ya da çok belirsiz olan, hepsinin anısından başka bir şey değil.

20 Haziran 1980

Madrid trafiği, ulaşım grevi nedeniyle kaos içindeydi; bu artık kimseyi şaşırtmazdı. Usera semtinde, birkaç bira ve vücutlarında azımsanmayacak miktarda maddeyle binlerce kişi, herkesin Moscardó Stadyumu olarak bildiği Román Valero Stadyumu'nun önünde Lou Reed'in sahneye çıkmasını bekliyordu. Brooklynli şarkıcı, gösterinin başlamasından hemen önce gelmişti, ancak ses sistemi hâlâ Manzanares Nehri'nin diğer yakasındaki Legazpi bölgesinde dolaşıyordu. Dakikalar geçti, bir saat geçti ve kalabalık hâlâ sahneye birinin çıkmasını bekliyordu. Ancak planlanan saatten neredeyse iki saat sonrasına kadar hiçbir şey olmadı. Önce öfke, sonra gösteri henüz başlamamıştı.

"Lou Reed tam bir orospu çocuğuydu, sert bir adamdı. Çünkü yetenekli olmak, orospu çocuğu olmamak anlamına gelmez. Ona hiç merhaba bile diyememiştim ve tüm konserlerini burada verdim. Piç kurusu, şov yapmak için bulabileceği her şeyi arıyordu ve o gün hiçbir şey umduğu gibi gitmediği için çok sinirliydi," diyor şarkıcı sonunda sahneye çıkıp şarkılarını çalmaya karar verdiğinde soyunma odasının yakınında bulunan Gay Mercader. O yıl, Growing Up in Public (Kamuoyunda Büyüme) yılıydı, ancak dönemin kayıtlarına göre konserin başında Sweet Jane, I'm Waiting for the Man, Vicious, Walk on the Wild Side gibi efsanevi şarkılarını çaldı... Ta ki 45 yıl sonra hâlâ kimliği belirlenemeyen bir nesne sahneye doğru uçana kadar. Efsaneye göre (ki bu durumda neredeyse bir gospel) nesne bir madeni para, bir çakmak, bir teneke kutu... ve sonra Lou Reed sahneden kayboluyor. "Öfkeyle ayrıldı, bir daha asla oraya çıkmayacağını söyledi. Konser organizatörü , "Bana söylenene göre, otobüste daha sonra Avrupa turnesini ayarlayan ve onu buraya getiren insanlara vurmaya başlamış, " diye belirtiyor.

Sonrasında Lou Reed bir daha ortaya çıkmaz ve ses teknisyenleri sahneyi temizlemeye başlar. Konserin gecikmeli başlaması nedeniyle gerginlik çoktan yükselmişken, Moscardó tam bir savaşa dönüşür: Seyirciler sahneyi istila etmeye başlar, üzerindeki her şeyi kırar, alabildiklerini alır ve kendi aralarında kavga ederler. Polis memurları bu öfkeli kalabalığı kontrol altına alamaz ve sonunda pes ederler. Çünkü gösteri başlamadan önce bile, biletsiz olarak mekana gizlice girmeye çalışan şarkıcının hayranlarını kontrol etmekte zorlanmışlardı. "Kariyerimdeki en korkunç günlerden biriydi. Benimle uğraşmayın, polis gerçekten müdahale etmeliydi. Sahnenin hemen yanındaydım ve duyduğum tek şey yerde patlayan ampullerdi, spot ışıkları, enstrümanlar, mikrofon standları taşıyan insanlar gördüm... Her şeyi aldılar, filmlerde gördüğünüz türden bir soygundu," diye açıklıyor Mercader.

Stadyumun içindeki kaos sonunda Usera mahallesinin sokaklarına da sıçradı. Seyirciler her türlü ekipmanı taşıyor, camları kırılmış arabalar, çöp kutuları ve banklar parçalanmış, insanlar sokaklarda dolaşıyor ve her köşede kavgalar çıkıyordu. Birkaç saat sonra polis, şehrin diğer yakasındaki Plaza de Castilla'da davul setiyle bir Lou Reed hayranını yakaladı . Organizatör, şarkıcıya sözleşmeyi ihlal ettiği gerekçesiyle dava açmaya karar verdi, ancak dava başarısız oldu. Basına göre kayıplar beş ila on milyon peseta arasında değişiyordu. "Bir servet kaybettim. Tam olarak hatırlamadığım için ne kadar olduğunu söylemeyeceğim ama bir servet. Sigorta şirketlerinin de size hiçbir şey ödememe görevi var," diye açıklıyor, gelenlere bilet parasını iade etmemeye karar veren Gay Mercader. Organizatör telefonda, "İnsanlar hiçbir zaman müzik için para ödemek istemedi; böyle bir konserin bedava olduğunu düşünüyorlar ve bunun karşılığında onlara verecek hiçbir şeyim yok," diye yanıtlıyor.

Lou Reed'in Madrid'deki konserini takip eden ve artık neredeyse destansı bir hal alan Sinek İsyanı adlı hikâyenin ötesinde, sanatçının ayrılışı ve ardından gelen olayların da sonuçları oldu. Gay Mercader, Bob Marley'nin İspanya'da aynı stadyumda vereceği iki konserden ilkini birkaç gün sonraya planlamıştı. Adolfo Suárez tarafından İçişleri Bakanı olarak atanan Madrid Valisi Juan José Rosón, konserin gerçekleşmemesine karar verdi. " Rosón, kendisinin yıkıcı bir sanatçı olduğunu söyledi. Yıkıcı bir Bob Marley! Ve o konseri düzenlemenin vatandaşlar için bir tehlike oluşturduğunu. Ama ne büyük bir tehlike, kahretsin! Yapmasak bile yine de ödemek zorundaydım," diye açıklıyor organizatör ve o sırada ne kadar para ödediğini tam olarak söylemekten kaçınıyor. "Size çalışmanız için ne kadar ücret aldığınızı sormadığım gibi, o konser için ne kadar ödediğimi de söylemeyeceğim," diye ekliyor. [Maaşın kendisine ödenen ücreti yansıtmadığını söylememize rağmen.]

Böylece 80'lerin başındaki o yazının ikinci önemli tarihine gelmiş oluyoruz.

30 Haziran 1980

İber Yarımadası, Bob Marley'i hiç yakından görmemişti -sadece 1978'de İbiza'daki bir önceki performansı- ve bir daha asla göremeyecekti. Barselona'ya indikten on bir ay sonra, şarkıcının üç yıl boyunca tedavi görmeyi reddettiği kanserden öldü. Madrid konseri iptal edildikten sonra, ülkemizde bu büyük reggae efsanesinin keyfini çıkarabileceği tek fırsat buydu. Seçilen mekan ise, L'Eixample'ın kalbinde hala ayakta duran ve 18.000 bilet satılan Monumental arenasıydı. Bob Marley, bir arenada . Gay Mercader, "Burada hiçbir sır yoktu; Marley ve ekibiyle pazarlık yapmak çok kolaydı çünkü harika adamlardı," diyor.

O geceden günümüze kalan birkaç fotoğraf (biri bu ekin kapağını süslüyor), o dönemde Vibraciones müzik dergisinde çalışan Francesc Fàbregas tarafından çekilmiş. "O zamanlar çok çalışıyordum; birçok şeyi hatırlamak zor. Ama Marley hipnotize ediciydi. Bunu kafam güzel olmadan söylüyorum, gerçi etrafımdaki insanların içtiği sigaradan dolayı biraz kafam güzel olabilir. Onu, duruşunu, hareketlerini görmek bile büyüleyiciydi . Çağdaş bir dansçı gibiydi," diyor onu daha önce İbiza'da fotoğraflamış olan fotoğrafçı.

Ancak konser öncesinde sorunlar henüz ortaya çıkmamıştı ve elbette bunların Madrid'deki iptalle bağlantılı olması gerekiyordu. Başkentteki konsere bilet alamayanların çoğu, Bob Marley'i boğa güreşi arenasında izlemek amacıyla İspanya'nın diğer şehirlerinden Barselona'ya seyahat etmeye karar verdi . Kapasite 18.000 kişi olarak planlanmış olsa da, o dönemdeki haberlere göre çok daha fazla insan vardı. Sahne arkasındaki tribünler bile doluydu. Kapılarda polis, açılış grubu Average White Band çoktan başlamışken biletleriyle içeri gizlice girmeye veya yasal yollarla girmeye çalışan seyircileri kontrol altına almaya çalışıyordu.

"Marley hipnotikti. Bunu kafam güzel olmadan söylüyorum, her ne kadar etrafımdaki insanların içtiği şeylerden biraz etkilenmiş olsam da."

Francesc Fabregas, fotoğrafçı

Yine dönemin basınına atıfta bulunarak, olay yerinden isyanlar, mekanın yakınında devrilen arabalar ve yoğun polis müdahalesi olduğunu anlatıyorlar. Hatta, arenaya girmeyi başaran insan sayısının çokluğu nedeniyle, polisler kapıları kapatmak zorunda kalmış ve Barselona konserine bilet alan bazı kişiler dışarıda kalmış. Gay Mercader, "Onunla ilgili hiçbir şey hatırlamıyorum ama muhteşem bir konser olduğunu hatırlıyorum. Konserin yarısını sahnede Marley'nin ekipmanlarıyla geçirdim. El Corte Inglés'te satabilecekleri oyuncak gibi görünen bir davul setleri vardı. Ama adamlara bir ayakkabı kutusu verince, sesi de aynı derecede güzel çıkıyordu, " diyor.

Jamaikalı sanatçının kariyeri boyunca bestelediği tüm marşlar o gece Barselona'da duyuldu. Çeşitli kaynaklara dayanarak Marley, "No Woman, No Cry," "Jammin'," "Is This Love," "I Shot the Sheriff," "Get Up," "Stand Up" ve bir de "Redemption Song" (Kurtuluş Şarkısı) çaldı. Bu şarkı, grubun veya geri vokallerin o şarkının ritmine uygun gitar çalması olmadan, tüm mekanın onu tek başına dinlemesiyle sessizliğe gömülmesiyle hatırlanır. Bu olay, modern müzik uzmanı Juan José Blasco Panamá tarafından Heraldo de Aragón'un Arts and Letters ekinde anlatılmıştır. Ancak Jamaikalı sanatçının İspanya topraklarına son ayak bastığı zamana dair efsaneye katkıda bulunacak bir olay daha vardı.

Önceki yıl, 1979'da, Lois kot markası, "Lois'iniz hareket ediyorsa, bırakın dans etsin" diyen bir İspanyol televizyon reklamını popüler hale getirmişti. Reklamda, şirketin kot pantolonlarının içine sıkışmış, sahildeki birkaç erkek ve kız çocuğunun sırtları gösteriliyordu. Arkalarında onlara eşlik eden reggae ritmi ise Three Little Birds'tü. Marley, şarkıyı İspanyol bir seyirci önünde çalma fırsatını kaçırmayacaktı; bildirildiğine göre, grubu The Wailers ile canlı olarak çaldığı tek seferdi bu. Gay Mercader, " Çok az Marley olduğu için hiçbir zaman kötü bir yüz yoktu ve sahnedeki kalite seviyesi garantiydi ," diye belirtiyor.

Barselona'dan veya Gay Mercader'in tanıtım şirketinden ayrılmadan, üçüncü buluşma yazın kapanış etkinliği olacaktı. Hem de hiç beklenmedik bir ortamda.

19 Eylül 1980

Katalonya Birleşik Sosyalist Partisi (PSUC), Festa del Treball'un (İş Festivali) üçüncü edisyonunu kutluyor. Katalan komünistler için bu yılki büyük gün, Los Rebeldes'in rockabilly'sini, daha sonra El último de la fila'nın lideri olan Manolo García tarafından kurulan ilk grup olan Los Rapidos'un klasik rock'ını, Mike Olfield'ın folk müziğini, Diego Cortés'in flamenko gitarını ve elbette ilk İspanyol deneyimlerini yaşayan Los Ramones'un punk'ını içerecek. Montjuïc gezinti yolunda, Carles Buïgas'ın 1929 Expo için yaptırdığı çeşmenin önünde, grubun dört üyesi, yeni dalga patlamasının zirvesinde, devasa Joey'nin önderliğinde sahne alacaktı .

"PSUC'nin (İspanyol Sosyalist İşçi Partisi) bizden büyük bir parti vermemizi istediğini hatırlıyorum ve biz de onları müthiş bir karışım haline getirdik. Mike Olfield, Diego Cortés ve The Ramones. Şimdi düşününce inanılmaz geliyor. Ama orada hiç bu kadar çok insan olmamıştı," diyor Gay Mercader. Girişin ücretsiz olup olmadığını hatırlamasa da "çok fazla" insan olduğunu hatırlıyor. Organizatör, "Yaklaşık 100.000 kişi olabilirdi ama emin değilim," diye belirtiyor. O dönemin kayıtları daha da ileri giderek kapasiteyi 150.000 olarak tahmin ediyor. İspanyol televizyon programı Musical Express, sesin kalabalığa olması gerektiği kadar "hoş, melodik ve düzgün" olmamasının sebebini tam da bu çılgın katılıma bağlıyor. " Primavera Sound bugün böyledir; Katalan komünistler burada görülen ilk büyük festivalleri düzenlediler." "Şeylerin ne kadar değiştiğini bir düşünün ," diyor o açık hava konserinde fotoğrafçı olarak da görev alan Francesc Fàbregas.

Katalan komünist partisine gelen punk hayranlarının aradığı şey, The Ramones'un kristal berraklığındaki sesi değildi. Zıplıyor, çığlık atıyor... ve neden olmasın, ortalığı karıştırıyordu. Lou Reed ve Bob Marley'den sonra, o müzik yazının kapanışı daha az olamazdı. The Ramones'u o kadar çok kişi izliyordu ki, izleyiciler güvenlik kordonunu aştı, polislerin hiçbir müdahalesi olmadan koruyucu bariyerleri aştı, sahneye çıktı ve tüm mekanı karanlığa gömen bir elektrik kesintisine neden oldu. Joey, konserden hemen sonra TVE mikrofonuna verdiği demeçte, " Bariyerlerin üzerinden atlamadan önce personel çok üzgündü, ama atladıklarında gerçekten çok eğlendiler. Daha az kısıtlayıcı olmalıyız ," dedi. "Olağanüstü bir olaydı; o kordonun insanlarla dolu olduğunu hatırlıyorum. "Hatırlamadığım şey, her şeyin ücretsiz olup olmadığı, para ödeyenler için bir iç alan olup olmadığı... sadece insanlar, insanlar ve daha fazla insan vardı," diye açıklıyor grup hakkındaki ilk izlenimini hâlâ hatırlayan Fàbregas. "Çok etkileyiciydiler: iki metre boyunda bir şarkıcı, bas gitarı yere kadar uzanan bir adam..."

Ancak o büyük kalabalık hiç var olmayabilirdi. Efsaneye göre -ki doğruysa pek de önemli değil- Johnny Ramone İspanya'da nerede çalacaklarını, hatta İspanyol Komünist Partisi kutlamasına katılacaklarını bile bilmiyordu. Ancak grubun geri kalanı, bu ideolojiye karşı beslediği nefret nedeniyle ona hiçbir şey söylememeye karar vermişlerdi. Gösteri başlamadan kısa bir süre önce Joey, Montjuïc sahnesine çıkmadan önce herkesin gülmesini sağlamak için bunu bir şaka olarak anlatmaya karar verdi. Öfke o kadar büyüktü ki konser neredeyse iptal ediliyordu .

Ve böylece o yaz farklı olabilirdi.